Gebelik Döneminde Şeker Hastalığı

GEBELİK VE ŞEKER HASTALIĞI
Şeker hastalığı (Diabetes mellitus) nedir?
Vücudumuzda insülin isimli hormonun yetersiz üretilmesi veya yeterli etki gösterememesi sonucu ortaya çıkan ve kan şekerinin kontrolsüz yükseldiği bir hastalıktır.
Gebelik şeker hastalığı (Gestasyonel diabetes mellitus) ne demektir?
Şeker hastalığı ilk kez gebelik döneminde ortaya çıkmışsa veya bu dönemde tanı konulmuşsa buna gebelik şeker hastalığı denir.
Gebelikte şeker hastalığı oranı nedir?
Gebeliklerin yaklaşık %7’sinde şeker hastalığı görülür. Bunların yaklaşık %88’i gebelikte oluşan şeker hastalığı, %8’i tip 2 şeker hastalığı ve %4 kadan tip 1 şeker hastalığı şeklindedir. Tip 1 ve tip 2 şeker hastalığı gebelikten önce başlamış iken, gebelik şeker hastalığı ilk kez gebelikte ortaya çıkar.
Gebelikte karbonhidrat metabolizması bozuklukları hangi sebeplerle olabilir?
Normalde gebeliğin kendisi vücutta insülin direnci oluşturan bir durumdur. Burada annenin yağ dokusu artışı ve plasentadan salgılanan bazı hormonların etkisi vardır. Yani, gebelikte oluşan durum, bir anlamda tip 2 şeker hastalığı gelişmesine benzer. Ancak gebelerde aşağıdaki durumlar söz konusu olabilir:
-1.Gebelik öncesinde var olan ama tanı konmamış tip 2 şeker hastalığı
-2.Gebelikten önce var olan hafif glukoz tolerans bozukluğunun gebelikte kötüleşmesi
-3.Gebelikten önce normal olan glukoz toleransının gebelikte bozulması
-4.Gebeliğin tip 1 şeker hastalığının başlangıcına rastlaması
Gebelik şeker hastalığı kimlerde daha sık görülür?
Gebelikte şeker hastalığı için risk oluşturan durumlar şunlardır;
Belirgin kilo fazlalığı (şişmanlık)
Birinci derece akrabalarda şeker hastalığı olması
İleri yaşta olma (35 yaşından büyük)
idrarda şeker çıkması (glikozüri)
Geçmişte iri bebek doğurmuş olma (>4kg)
Önceki gebeliklerinde gizli şeker veya gebelik şekeri öyküsü olması
Genetik yatkınlık

Şeker hastalığı bulunan bir kadının gebe kalması sakıncalı mıdır?
insülin keşfedilmeden önceki yıllarda şeker hastalarının gebe kal-ması pek mümkün olmadığı gibi, oluşan gebeliklerin sağlıklı olarak neticelenmesi oranı da son derece düşüktü. Ancak, günümüzde şeker
hastalığının tedavi ve takibindeki iyileşmelere bağlı olarak, şeker hastalığı olan kadınlarda gebelikler oldukça iyi neticelenmektedir.
Gebelikte şeker hastalığı olan annenin çocuğunda hangi sorunlar olabilir?
Şeker hastalığı; doğacak çocukta birçok bozukluğa neden olabilir.
Bunlar:
İri bebek
Yeni doğan döneminde kan şekeri düşüklüğü (hipoglisemi)
Sarılık
Kalsiyum düşüklüğü (hipokalsemi) Solunum zorluğu
Doğumsal gelişme bozuklukları (malformasyonlar) Doğum zorlukları Ölü doğum
Gebelikte şeker hastalığı anneye ne gibi zararlar verebilir?
Şeker hastalığıyla gebeliğin birlikte olması durumunda anne sağlığıyla ilgili şu bozukluklar oluşabilir:
Gebelikte insülin direnci oluşması nedeniyle şeker hastalığına yatkınlık yaratır
Gebelikte kan şekerinin kontrolü zorlaşır.
Özellikle şeker hastalığına bağlı göz ve böbrek bozukluğu (retinopati ve nefropati) gebelikte hızlanır.
Gebelik zehirlenmesi (toksemi-preeklampsi ve eklampsi) şeker hastalarında daha fazla görülür.
Anormal kilo artışı
Sezaryenle doğum sıklığında artış
Kalp-damar hastalıkları sıklığında artış

Gebelikte şeker hastalığı tanısı nasıl konur?
Bunun için 8-12 saatlik açlık sonrası kan şekeri düzeyinin 126 mg/dl olması veya herhangi bir dönemde ölçülen kan şeker düzeyinin 200 mg/dl olması ve bu durumun iki farklı zamanda doğrulanması durumunda şeker hastalığı tanısı konur. Bunun dışında kalan durumlarda tarama testleri yapılır.
Şeker hastalığıyla ilgili tarama testi her gebede rutin olarak yapılmalı mı?
Evet. Tüm gebelerde şekerle ilgili tarama testi yapılmalıdır. Çünkü: vaktinde tanı konulup, uygun şekilde tedavi ve takip edilmeyen olgularda hem çocuk hem anne için önemli sağlık sorunları ortaya çıkar.
Gebelikte şeker hastalığıyla ilgili tarama testi gebeliğin hangi döneminde yapılır?
Şeker hastalığı yönünden risk taşımayan gebelerde tarama testi 24-28. haftalarda yapılır. Riskli olanlarda ise gebeliğin başında yapılır.
Gebelikte şekerle ilgili tarama testi nasıl yapılır ve yorumlanır?
Bu amaçla tek basamaklı veya iki basamaklı testler uygulanır, iki basamaklı testte, günün herhangi bir saatinde 50 gram glukoz verildikten 1 saat sonra kan şekeri düzeyine bakılır. Bu düzey 130 mg/dl altında olursa normal kabul edilir, eğer üzerinde çıkarsa normal yükleme testi yapılır.
Gebelikte şeker yükleme testi nasıl yapılır?
Gebelikte şeker yükleme testi 8-12 saatlik açlık sonrası, sabah yapılır. Ağız yoluyla 100 veya 75 gram glikoz alınır. İçimi kolaylaştırmak için glikoz limonlu suyla birlikte verilebilir. Testin başlangıcında, 1. 2. veya 3. saatte alınan kanda şeker düzeyine bakılır. Normalde sonuçlar aşağıdaki tabloda gösterildiği gibi olmalıdır. Eğer bu ölçülerden 2 veya daha fazlası anormal ise gebelik şeker hastalığı tanısı konur.
100 gram glikozla 75 gram glikozla
Açlık <95 <95
l.saat <180 <180
2.saat <155 <155
3. saat . <140
Şeker hastalığı olduğu belirlenen gebelerin takibini kimler yapmalı?
Gebelikte şeker hastalığı endokrinoloji uzmanı (yoksa iç hastalık-ları uzmanı), jinekoloji uzmanı ve diyetisyen tarafından ortaklaşa takip edilmelidir. Tabi, burada hastanın kendisini tedavi eden sağlık mensuplarıyla işbirliği çok önemlidir.
Gebelikte şeker hastalığının takibinde nelere bakılır?
Gebelerde de, diğerlerinde olduğu gibi, açlık ve tokluk kan şekeri ile A1C düzeyleri takip edilir. Gebelerde ayrıca idrarda şeker çıkıp çıkmadığı da takip edilmelidir.
Gebeliğin sağlıklı bir şekilde başlaması, devamı ve sonlanması için neler yapılmalı?
Şeker hastalığı olanlar riskli gebelik grubundandır. Gebenin durumuna uygun diyet verilmesi, uygun egzersiz, vitamin ve mineral desteğiyle birlikte, kan şekerinin çok sıkı düzenlenmesi gerekir. Bu amaçla, açlık kan şekerinin 95 mg/dl, tokluk (2. saat) kan şekerinin 120 mg/dl altında ve AlC’nin %6-6,5 düzeylerinde olması ve glikozun oluşmaması hedeflenmelidir.
Evde kendi kendine şeker ölçümü yapmak uygun mudur?
Gebelikte kan şeker düzeyinin sıkı kontrol altında tutulması gerekir. Aynı zamanda kan şekerinin aşın düşmelerine de (hipoglisemi) engel olunmalıdır. Bu amaçla, gebeler günde 4 kez (açlık, yemek öncesi ve tokluk) kan şekerine bakmalıdır.
Gebelikte şeker hastalığının tedavisinde neler yapılır?
Gebelerde, diğer şeker hastalarında olduğu gibi, diyet düzenlen-mesi, egzersiz ve ilaç tedavisi aşamaları vardır. Öncelikle gebenin ihtiyacını karşılayacak kalori ayarlaması yapılır. Gebelerde kalori ihtiyacı kilo başına ortalama 30 kaloridir. Şişmanlarda kalori ortalama %30 azaltılır. Diyet düzenlemesiyle istenen kan şekeri düzeyi elde edilemezse, insülin tedavisine geçilir.
Gebelerde hangi kan şeker düzeylerinde insüline başlanır?
Diyet ve egzersize rağmen kan şeker ölçümü aşağıdaki düzeyleri geçtiğinde insülin tedavisi başlanır (ancak bu konuda görüş birliği yoktur; kan şeker düzeylerini bu değerlerin de akma indirilmesini savunanlar da vardır):
Açlık kan şekeri > 105 mg/dl
Yemekten 1 saat sonraki kan şekeri > 130-140 mg/dl
Yemekten 2 saat sonraki kan şekeri > 110-120 mg/dl
Gebelikte şeker hastalığının tedavisinde hangi ilaçlar kullanılır?
Günümüzde gebelikte şeker hastalığının tedavisinde ilaç olarak insülin kullanımı tercih edilir. Insülinin farklı uygulama şekilleri olmakla birlikte, genellikle çoklu insülin tedavisi (günde 3 kez kısa etkili, 1 kez orta veya uzun etkili insülin) uygulanır.
Gebelik şeker hastalarının egzersiz yapmasına engel oluşturur mu?
Hayır. Aksine, kan şekerinin kontrolü için gebelerin düzenli egzer-siz yapmaları önerilir. Yapılacak egzersizlerin türü gebelik haftasına göre değişir. En basit ve uygun olanı yürüyüştür.
Gebelikte ağız yoluyla alınan ilaçlar (oral antidiabetikler) kullanılır mı?
Yapılan bazı çalışmalarda, bazı oral antidiabetik ilaçların (gliburid ve metformin) gebelikte herhangi bir sorun oluşturmadan kullanılabileceği gösterilmiş olmakla beraber, gebelikte şeker hastalığının tedavisinde ilaç olarak, ağızdan alman şeker düşürücü haplar tercih edilmez, aksine insülin kullanılır.
Gebelikte yapay tatlandırıcılar kullanılır mı?
Bu konuda yeterli veri yoktur ancak, gebelikte tatlandırıcıların kullanılması tavsiye edilmez.
Şeker hastası gebede doğum ne zaman ve nasıl olmalıdır?
Şeker hastası gebe normal doğum yapabilir, sezaryen ameliyatı mutlaka gerekli değildir. Ancak, iri bebek riskini azaltmak için, doğum 38. haftadan sonraya bırakılmamalıdır.
Gebelikte şeker hastalığı oluşanlar, ileriye yönelik olarak ne gibi riskler taşır?
Gebelik şeker hastalığı olanlar doğumdan 6- 8 hafta sonra yeniden değerlendirilmelidir. Gebelik şeker hastalığı bir sonraki gebelikte tekrar oluşması açısından risk taşır. Gebelikte şeker hastalığı oluşanların ileriki yıllarda kalıcı şeker hastalığı gelişme riski artmıştır. Bu riskin ne olduğu konusunda kesin ve uzun süreli çalışmalar olmamakla birlikte, bazı çalışmalarda 10 yıl içinde olguların %70’inde şeker hastalığı gelişebileceği ileri sürülmüştür.
Gebelikte şeker hastalığı olanlarda, bir sonraki gebeliğinde de aynısı olur mu?
Evet, gebelikte şeker hastalığının sonraki gebelikte tekrarlama riski oldukça fazladır. (%30~ 50)
Gebelikte şeker hastalığı olanlarda, doğumdan sonraki dönemde kalıcı şeker hastalığı oluşmasını önlemek mümkün mü?
Bu konuda yararlı olabilecek özel bir yöntem yoktur. Yapılacak şey, şeker hastalığı oluşmasında rolü olduğu bilinen faktörlerin (kilo fazlalığı, hareketsiz yaşam, vs.) düzeltilmeye çalışılmasıdır

Gebelikte şeker hastalığı olanın çocuğunda da şeker hastalığı olur mu?
Gebelikte şeker hastalığı sorunu yaşayan bir anneden doğan çocukta şeker hastalığı oluşması yönünden risk artmış olmakla beraber, fazla değildir. Yine, bu çocuklarda ileride şişmanlık olması bakımından risk artışı vardır.